​Ik heb al vaker het spel Monopoly gebruikt om uit te leggen hoe de economie werkt:

• Monopoly als metafoor
• Waarom de staat geen huishouden is
• Waarom staatsschuld geen echte schuld is

Het spel bestaat al sinds het begin van de 20e eeuw. Oorspronkelijk is het bedacht om te laten zien dat een kapitalistisch systeem – zonder de juiste regels of grenzen – vanzelf leidt tot ongelijkheid. Wie eenmaal een voorsprong heeft, wordt steeds rijker. De rest raakt achterop.

​In dit artikel gebruik ik het bekende bordspel om uit te leggen hoe staatsobligaties werken. Niet als manier voor de overheid om geld te lenen – dat kunnen ze immers zelf maken – maar als manier voor mensen met vermogen om hun geld te laten groeien.

De staat leent niet! Wat staatslening of staatsobligatie wordt genoemd, is eigenlijk een spaarbewijs voor wie zijn geld veilig bij de staat wil stallen. Dat was het onderwerp van mijn vorige artikel.
  
In een eerder artikel legde ik al eens uit hoe de staatsfinanciën werken, aan de hand van een denkbeeldige woongemeenschap. Die gebruik ik nu opnieuw om uit te leggen wat staatsobligaties zijn.​

Nu er een nieuwe EU-Commissaris wordt benoemd om de uitvoering van de Europese Green Deal ter hand te nemen, is het een goed moment om even terug te kijken naar de wijze waarop de VS hun deelname aan de Tweede Wereldoorlog financierden. De maatschappij schakelde over op een oorlogseconomie. Amerikaanse bedrijven kregen de opdracht om grote hoeveelheden materieel, medicijnen, munitie, etc. te produceren. Deze goederen - ongeveer de helft van de Amerikaanse nationale productie -  kwam niet terecht op de Amerikaanse markt maar was voor het leger.
​
Ook nu moet er een krachttoer worden geleverd: de omschakeling naar een duurzame en ecologisch verantwoorde wijze van produceren en consumeren. Daar is veel voor nodig dat er nu nog niet is, zoals waterstoffabrieken en een uitgebreid en goedlopend openbaar vervoer, maar ook geïsoleerde woningen en gebouwen, warmtepompen, elektrische (vracht)auto's, een solide elektriciteitsnet en een heel andere landbouw.

We leven met 8 miljard mensen op aarde, 750 miljoen in Europa waarvan 450 miljoen in de EU en 18 miljoen in Nederland. Dat zijn gigantische aantallen. En nog veel meer mensen gingen ons voor. De huidige maatschappij met al haar voorzieningen is opgebouwd door samenwerking van al deze mensen. De overheid functioneert als organisatievorm voor deze samenwerking. Om als zodanig te kunnen functioneren heeft ze onze hulp nodig en om dit te kunnen mobiliseren heeft de overheid en pakket aan instrumenten ter beschikking. Een hele belangrijke is geld. Het geldstelsel is in het leven geroepen door de overheid doordat zij bepaalt wat de munteenheid is, het geld middels uitgaven in omloop brengt en tevens een belastingplicht instelt. Maar ook creëert ze de instituten zoals de centrale bank die als bank voor de overheid optreedt en ervoor zorgt dat het betalingsverkeer in de maatschappij vloeiend verloopt. De centrale bank zorgt voor afwikkeling van het betalingsverkeer tussen de particuliere banken waarop deze toezicht houdt. Die banken vormen een essentieel onderdeel van het door de overheid gecreëerde geldstelsel. 

We staan voor gigantische uitdagingen en verreweg het grootste probleem is de klimaatcrisis. Tegelijk zijn er tal van complicerende factoren zoals de oorlog in Oekraïne en de inflatie. Zo'n tachtigjaar geleden stond de (westerse) wereld ook voor een enorme uitdaging: de Tweede Wereldoorlog - een militaire uitdaging maar tegelijk ook een haast ongeëvenaarde economische uitdaging. Wat kunnen we leren van de wijze waarop de VS deze economische uitdaging heeft overwonnen?