In mijn vorige post (zie Nieuwe spelregels nodig voor de Euro) heb ik betoogd dat de grote verschillen in de staatsschulden van de EU-landen in belangrijke mate veroorzaakt worden door de scheve handelsverhoudingen binnen Europa. Duitsland en Nederland zijn grote exportlanden. Frankrijk en Italië importeren juist veel meer dan ze exporteren. In feite betalen Franse en Italiaanse afnemers mee aan de welvaart in Duitsland en Nederland en om hun eigen welvaart op peil te houden moeten de Franse en Italiaanse overheden beduidend meer uitgeven dan ze binnen krijgen, met oplopende staatsschulden tot gevolg. Ook heb ik erop gewezen dat Duitsland zijn grote exportoverschot te danken heeft aan decennialange loonmatiging, waardoor Duitse producten kunstmatig goedkoop werden gehouden. 

Er bestaat dus een samenhang tussen de handelsverhoudingen tussen de landen van Europa en de hoogte van de overheidstekorten van die landen. Hoe dat zit probeer ik in deze bijdrage uit te leggen.

Eind juni hield econoom professor Heiner Flassbeck een lezing over de staat van de Europese economie. De opname ervan is terug te zien via zijn website: https://www.relevante-oekonomik.com/, of hier: https://vimeo.com/969690283/929badf6f9?share=copyEuropa wohin? (Copy) rechtstreeks in Vimeo.
​
Op Flassbeck's engelstalige site (https://www.flassbeck-economics.com/who-we-are) staat een korte bio van hem. Te lezen is dat hij op verschillende plekken wetenschappelijk werk heeft gedaan, belangrijke beleidsfuncties heeft uitgeoefend en ook staatssecretaris is geweest onder Oskar Lafontaine, minister van financiën in de regering van Gerhard Schröder).

Flassbeck's verhaal wijkt nogal af van dat van doorsnee economen. Hieronder ligt ik de belangrijkste punten eruit. Ik hanteer daarbij overigens niet de volgorde van Flassbeck's lezing.

De Euro is eind jaren 90 ingevoerd. Dat was in een tijd waarin beleidsmakers een sterk vertrouwen hadden in werking van de markt. Er werden strikte regels van kracht voor de maximale hoogte van de staatsschuld van deelnemende landen en voor de financiering daarvan waren deze aangewezen op de kapitaalmarkt. 
Dat werkte bij een goed functionerende economie. 

Bij de Grote Financiële Crisis (2008) en de daar op volgende Eurocrisis (2009-2010) ging het echter mis. De economie ging achteruit. Het BBP zakte in waardoor de staatsschulden van een aantal landen niet meer voldeed aan de normen van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP). Dat kwam niet zozeer omdat het bedrag van de staatsschuld zoveel was gestegen. Maar omdat het BBP daalde, steeg het percentage van de staatsschuld en voldeed in veel gevallen niet meer aan de normen. 

De stemming op de kapitaalmarkt werd nerveus. Zouden de landen nog wel in staat zijn hun leningen af te lossen? Dat maakte de handelaren op de kapitaalmarkt kopschuw en de rentes liepen op. De door de Europese Commissie, de ECB en het IMF opgelegde maatregelen maakten het alleen maar erger. Door de verplichte bezuinigingen op overheidsuitgaven kregen burgers en bedrijven het steeds zwaarder, het BBP zakte verder in en de overschrijding van de SGP-norm werd erger. Griekenland en een aantal andere landen zaten in zwaar weer en omdat Noord-Europese banken behoorlijk veel staatsobligaties van deze landen hadden gekocht, dreigden ook deze door het ijs te zakken. 

Totdat in 2012 Mario Draghi ingreep.