Veel mensen vinden het best wel lastig om te begrijpen hoe de economie werkt. Ze zitten met vragen als: Waar komt geld vandaan? Waardoor ontstaat inflatie? Wat is dat rente-gedoe van de ECB? En nog veel meer. Een uitleg over de economie kan al gauw overweldigend worden, waardoor lezers of toehoorders het verhaal niet meer kunnen volgen. Daarom is het nodig om minder relevante details weg te laten zodat de rode draad duidelijk blijft. Je uitleg versimpelen kan dus nodig zijn. Dat is iets anders dan het geven van een andere voorstelling van zaken. Helaas is dat wat De Nederlandse Bank (DNB) doet in een onlangs gehouden college over de rol van banken in onze maatschappij.
Het college werd gegeven door DNB Directeur Toezicht en voormalig hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht Steven Maijoor. Hij beweert dat banken leningen verstrekken met geld dat eerst door spaarders is ingelegd. Vervolgens wijst erop dat dat banken korte termijn spaartegoeden op lange termijn hebben uitgeleend en dat daar risico's mee gemoeid zijn. Vaak gaat daar goed, zegt hij, maar soms niet. In de grote financiële crisis van 2007/8 ging het mis. Spaarders vroegen tegoeden op en banken konden die niet op tijd uitbetalen, omdat die nog aan anderen waren uitgeleend.
Dit is niet alleen een simplistische weergave - het is gewoon fout.
Het college werd gegeven door DNB Directeur Toezicht en voormalig hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht Steven Maijoor. Hij beweert dat banken leningen verstrekken met geld dat eerst door spaarders is ingelegd. Vervolgens wijst erop dat dat banken korte termijn spaartegoeden op lange termijn hebben uitgeleend en dat daar risico's mee gemoeid zijn. Vaak gaat daar goed, zegt hij, maar soms niet. In de grote financiële crisis van 2007/8 ging het mis. Spaarders vroegen tegoeden op en banken konden die niet op tijd uitbetalen, omdat die nog aan anderen waren uitgeleend.
Dit is niet alleen een simplistische weergave - het is gewoon fout.
De Bank of England - de centrale bank van Engeland - legt uit hoe banken aan het geld komen dat ze uitlenen: ze maken dat zelf door middel van een administratieve handeling:
https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/2014/q1/money-creation-in-the-modern-economy
In Nederland werkt dat niet anders. Geld van spaarders wordt dus niet gebruikt om leningen mee te versterken.
De problemen van de banken werden niet veroorzaakt doordat spaartegoeden voor lange tijd waren uitgeleend maar omdat de banken over onvoldoende reserves beschikten. Iets dergelijks was in maart 2023 nog aan de hand met de Silicon Valley Bank (SVB). Die bank had grote tegoeden van klanten. Daar tegenover had de bank staatsobligaties. De waarde daarvan zakte plotseling weg toen de Fed - de centrale bank van de VS - de rente verhoogde. Daardoor verslechterde de solvabiliteit en dreigden klanten hun tegoeden over te boeken naar andere banken om te voorkomen dat ze hun geld kwijt zouden raken als de SVB ten onder zou gaan. Deze crisis had eigenlijk niks te maken met de door de bank verstrekte leningen. Het probleem was dat de zekerheden niet meer in balans waren met de verplichtingen. Het (spaar)tegoed van een klant is een verplichting voor de bank. Een gezonde bank heeft tegenover zijn verplichtingen een juiste mix van zekerheden. Staatsobligaties gelden als stevige zekerheid. Dat juist de waarde van daarvan plotseling sterk daalde was dan ook een grote tegenvaller.
Banken verdienen hun geld enerzijds met de tarieven die ze rekenen voor hun diensten en anderzijds met het verschil tussen de door hun ontvangen en betaalde rentes. De bedragen waarover die rentes berekend worden hebben verschillende looptijden en daar zijn inderdaad risico's mee gemoeid. Het is dus terecht dat DNB daar toezicht op houdt. Daar ging het de heer Maijoor waarschijnlijk om. Zeg dat dan! Ik snap dat je het verhaal afhankelijk van je doel en het publiek wat moet vereenvoudigen, maar verdraai de feiten niet!
Na het college door DNB was het de beurt aan Marleen Stikker om haar visie te geven op de commerciële en maatschappelijke rollen van de banken. Stikker is directeur van Waag, een organisatie die kritische reflectie verstrekt op technologie, technologische en maatschappelijke ontwerpvaardigheden ontwikkelt en sociale innovatie stimuleert. Ze legt aan het begin van haar betoog kernachtig uit dat banken geld scheppen bij het verstrekken van leningen. Mooi. Daarmee is de omissie van Maijoor weer rechtgezet. Jammer dat de voormalig hoogleraar daar zelf niet mee gekomen
https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/2014/q1/money-creation-in-the-modern-economy
In Nederland werkt dat niet anders. Geld van spaarders wordt dus niet gebruikt om leningen mee te versterken.
De problemen van de banken werden niet veroorzaakt doordat spaartegoeden voor lange tijd waren uitgeleend maar omdat de banken over onvoldoende reserves beschikten. Iets dergelijks was in maart 2023 nog aan de hand met de Silicon Valley Bank (SVB). Die bank had grote tegoeden van klanten. Daar tegenover had de bank staatsobligaties. De waarde daarvan zakte plotseling weg toen de Fed - de centrale bank van de VS - de rente verhoogde. Daardoor verslechterde de solvabiliteit en dreigden klanten hun tegoeden over te boeken naar andere banken om te voorkomen dat ze hun geld kwijt zouden raken als de SVB ten onder zou gaan. Deze crisis had eigenlijk niks te maken met de door de bank verstrekte leningen. Het probleem was dat de zekerheden niet meer in balans waren met de verplichtingen. Het (spaar)tegoed van een klant is een verplichting voor de bank. Een gezonde bank heeft tegenover zijn verplichtingen een juiste mix van zekerheden. Staatsobligaties gelden als stevige zekerheid. Dat juist de waarde van daarvan plotseling sterk daalde was dan ook een grote tegenvaller.
Banken verdienen hun geld enerzijds met de tarieven die ze rekenen voor hun diensten en anderzijds met het verschil tussen de door hun ontvangen en betaalde rentes. De bedragen waarover die rentes berekend worden hebben verschillende looptijden en daar zijn inderdaad risico's mee gemoeid. Het is dus terecht dat DNB daar toezicht op houdt. Daar ging het de heer Maijoor waarschijnlijk om. Zeg dat dan! Ik snap dat je het verhaal afhankelijk van je doel en het publiek wat moet vereenvoudigen, maar verdraai de feiten niet!
Na het college door DNB was het de beurt aan Marleen Stikker om haar visie te geven op de commerciële en maatschappelijke rollen van de banken. Stikker is directeur van Waag, een organisatie die kritische reflectie verstrekt op technologie, technologische en maatschappelijke ontwerpvaardigheden ontwikkelt en sociale innovatie stimuleert. Ze legt aan het begin van haar betoog kernachtig uit dat banken geld scheppen bij het verstrekken van leningen. Mooi. Daarmee is de omissie van Maijoor weer rechtgezet. Jammer dat de voormalig hoogleraar daar zelf niet mee gekomen