Ik woon in een huis dat onderdeel vormt van een woonblok rondom een gemeenschappelijke binnentuin. Dit woonproject heet dan ook Binnentuin. Bij de oprichtingsvergadering van de Vereniging van Eigenaren (VvE) hebben we als bewoners besloten om het onderhoud van de gemeenschappelijk tuin zelf te doen, in plaats van uit te besteden aan een hovenier. Dat scheelt een hoop geld en is bovendien leuk, leerzaam en gezellig. Maar zoals je vaak ziet met dit soort initiatieven is het altijd hetzelfde clubje dat komt opdagen op de maandelijkse tuinwerkdag. De meeste bewoners willen wel meedoen, maar het komt er gewoon niet van.
Hoe kan het wel?
Hoe kan het wel?
Bij een van jaarlijkse ledenvergaderingen is daarom een nieuw plan in stemming gebracht en aangenomen. Alle bewoners van ons woonblok moeten ieder jaar een bepaalde hoeveelheid Binnentuin-munten betalen aan de VvE. Die kunnen ze verdienen door mee te doen met de tuinwerkdagen. Je hoeft niet elke maand te werken om voldoende munten te verdienen. Een keer of 7 door één bewoner per huis is al voldoende. Nu zijn er ook bewoners die een gruwelijke hekel hebben aan tuinieren. Dat is niet erg als dit er niet te veel zijn. Je kunt namelijk ook Binnentuin-munten verdienen door op de tuinwerkdag koffie en iets lekkers te presenteren.
Henk is echter nooit bij de tuinwerkdagen. Hij kan ook geen koffie brengen omdat hij op zaterdag altijd voetbaltraining geeft. Het bestuur van de VvE zou hem een vrijstelling kunnen geven voor de jaarlijkse betaling van de Binnentuin-munten, maar dan zou het hek van de dam zijn. De een na de ander zou met een smoes komen. Daarom zijn er geen uitzonderingen. Iedereen moet de Binnentuin-munten betalen, of je meewerkt in de tuin dan wel koffie verzorgt of niet. Maar hoe komt Henk dan aan genoeg Binnentuin-munten? Daar heeft hij iets op bedacht. Iedere week zet hij voor een paar buren de afvalbakken aan de straat in ruil voor wat Binnentuin-munten. Zo kan hij aan het eind van het jaar toch de verplichte hoeveelheid minuten aan de VvE betalen.
Liesbeth en Joke, een reislustig stel dat graag lange reizen maakt nu ze beide gepensioneerd zijn, kunnen niet ieder jaar aan genoeg tuinwerkdagen meedoen om de benodigde hoeveelheid bij elkaar te tuinieren. Daarom sparen ze in een jaar waarin ze niet op reis zijn de munten op, zodat ze het volgende jaar lekker op reis kunnen gaan en toch voldoende munten hebben om aan de VvE te betalen.
Je vraagt je misschien af: Hoe komt de VvE eigenlijk aan de Binnentuin-munten die het bestuur bij de tuinwerkdagen aan de bewoners geeft? De penningmeester maakt die zelf van oude kroonkurken die ze voorziet van het logo van Binnentuin.
Stel nu dat we binnen Binnentuin, behalve het tuinonderhoud, nog meer door de bewoners willen laten uitvoeren, zoals het vegen van de parkeergarage. Dan zijn ook daarmee Binnentuin-munten te verdienen. En om ons te stimuleren onze tijd hieraan te besteden zal het bestuur het bedrag verhogen dat jaarlijks aan Binnentuin-munten moet worden ingeleverd.
Henk is echter nooit bij de tuinwerkdagen. Hij kan ook geen koffie brengen omdat hij op zaterdag altijd voetbaltraining geeft. Het bestuur van de VvE zou hem een vrijstelling kunnen geven voor de jaarlijkse betaling van de Binnentuin-munten, maar dan zou het hek van de dam zijn. De een na de ander zou met een smoes komen. Daarom zijn er geen uitzonderingen. Iedereen moet de Binnentuin-munten betalen, of je meewerkt in de tuin dan wel koffie verzorgt of niet. Maar hoe komt Henk dan aan genoeg Binnentuin-munten? Daar heeft hij iets op bedacht. Iedere week zet hij voor een paar buren de afvalbakken aan de straat in ruil voor wat Binnentuin-munten. Zo kan hij aan het eind van het jaar toch de verplichte hoeveelheid minuten aan de VvE betalen.
Liesbeth en Joke, een reislustig stel dat graag lange reizen maakt nu ze beide gepensioneerd zijn, kunnen niet ieder jaar aan genoeg tuinwerkdagen meedoen om de benodigde hoeveelheid bij elkaar te tuinieren. Daarom sparen ze in een jaar waarin ze niet op reis zijn de munten op, zodat ze het volgende jaar lekker op reis kunnen gaan en toch voldoende munten hebben om aan de VvE te betalen.
Je vraagt je misschien af: Hoe komt de VvE eigenlijk aan de Binnentuin-munten die het bestuur bij de tuinwerkdagen aan de bewoners geeft? De penningmeester maakt die zelf van oude kroonkurken die ze voorziet van het logo van Binnentuin.
Stel nu dat we binnen Binnentuin, behalve het tuinonderhoud, nog meer door de bewoners willen laten uitvoeren, zoals het vegen van de parkeergarage. Dan zijn ook daarmee Binnentuin-munten te verdienen. En om ons te stimuleren onze tijd hieraan te besteden zal het bestuur het bedrag verhogen dat jaarlijks aan Binnentuin-munten moet worden ingeleverd.
Ik moet toegeven dat bovenstaande eigenlijk enigszins verzonnen is. Ik woon wel in een woonblok rondom een binnentuin waarvan het onderhoud door de bewoners gedaan wordt. Maar dat gebeurt op puur vrijwillige basis zonder Binnentuin-munten.
Toch zou het verhaal weldegelijk kunnen kloppen. Het is in wezen een beschrijving van de overheidsfinanciën. De overheid heeft ambities die het probeert te realiseren, zoals gezondheidszorg, onderwijs, defensie en nog veel meer. Daar heeft ze de hulp van haar burgers voor nodig in de vorm van tijd en middelen. Zo heeft de overheid behoefte aan mensen die als arts, leraar of soldaat willen werken. En de ziekenhuizen, scholen en het leger hebben allerlei spullen nodig om naar behoren te kunnen functioneren. De overheid betaalt ons voor die hulp. Om ervoor te zorgen dat wij bereid zijn het geld van de overheid te accepteren legt ze ons een belastingplicht op.
Dus de kern van de overheidsfinanciën bestaat uit de volgende stappen, waarvan de volgorde er toe doet:
Toch zou het verhaal weldegelijk kunnen kloppen. Het is in wezen een beschrijving van de overheidsfinanciën. De overheid heeft ambities die het probeert te realiseren, zoals gezondheidszorg, onderwijs, defensie en nog veel meer. Daar heeft ze de hulp van haar burgers voor nodig in de vorm van tijd en middelen. Zo heeft de overheid behoefte aan mensen die als arts, leraar of soldaat willen werken. En de ziekenhuizen, scholen en het leger hebben allerlei spullen nodig om naar behoren te kunnen functioneren. De overheid betaalt ons voor die hulp. Om ervoor te zorgen dat wij bereid zijn het geld van de overheid te accepteren legt ze ons een belastingplicht op.
Dus de kern van de overheidsfinanciën bestaat uit de volgende stappen, waarvan de volgorde er toe doet:
- De overheid legt haar burgers een belastingplicht op
- Ze betaalt ons voor onze hulp (tijd en middelen) en doet dat met geld dat ze zelf creëert.
- (Een deel van) dat geld betalen de burgers weer aan de overheid in de vorm van belastingen.
In de praktijk komen er nog veel zaken bij waardoor het plaatje complexer wordt en minder overzichtelijk. Een deel daarvan bestaat uit historische gegroeide constructies uit de tijd dat er koppeling was tussen de waarde van het geld en de hoeveelheid goud in bezit van de overheid. Niet alleen het zicht op het systeem wordt erdoor bemoeilijkt. We missen daardoor een goed begrip van de effecten van de beleidsinstrumenten, zoals de van staatsobligaties en het effect van renteverhogingen in geval van inflatie.
We hoeven slaaf van de economie te zijn. We hebben veel meer mogelijkheden om de acute problemen van vandaag de dag aan te pakken. De beperking ligt namelijk niet in de gelimiteerde hoeveelheid geld, maar in de beschikbaarheid van kennis, tijd en middelen en daar kunnen we op sturen door gebruik te maken van het geldstelsel waarvan ik hierboven de kern heb weergegeven.
Deze ideeën komen uit de Modern Monetary Theory (MMT). Dit kan beschouwd worden als een tak van de Post-Keynesiaanse school en is in de jaren 90 van de vorige eeuw ontstaan. MMT is een denkrichting die nog weinig aanbod komt in het economie-onderwijs. Een bekende naam is wellicht die van Stephanie Kelton die in 2020 het boek The Deficit Myth (Book Summary: The Deficit Myth by Stephanie Kelton - Hustle Escape) heeft gepubliceerd, waarin ze aantoont dat staatsschuld juist essentieel is voor het goed functioneren van de maatschappij. Het is geen bug maar een feature. Het zal niet gemakkelijk zijn om onszelf te bevrijden van de verkeerde inzichten en denkbeelden die ons door de gangbare economische stroming (de neo-klassieke school) zijn aangepraat. Toch zie ik dat als noodzakelijk om een adequate oplossing te realiseren voor de klimaatcrisis.
We hoeven slaaf van de economie te zijn. We hebben veel meer mogelijkheden om de acute problemen van vandaag de dag aan te pakken. De beperking ligt namelijk niet in de gelimiteerde hoeveelheid geld, maar in de beschikbaarheid van kennis, tijd en middelen en daar kunnen we op sturen door gebruik te maken van het geldstelsel waarvan ik hierboven de kern heb weergegeven.
Deze ideeën komen uit de Modern Monetary Theory (MMT). Dit kan beschouwd worden als een tak van de Post-Keynesiaanse school en is in de jaren 90 van de vorige eeuw ontstaan. MMT is een denkrichting die nog weinig aanbod komt in het economie-onderwijs. Een bekende naam is wellicht die van Stephanie Kelton die in 2020 het boek The Deficit Myth (Book Summary: The Deficit Myth by Stephanie Kelton - Hustle Escape) heeft gepubliceerd, waarin ze aantoont dat staatsschuld juist essentieel is voor het goed functioneren van de maatschappij. Het is geen bug maar een feature. Het zal niet gemakkelijk zijn om onszelf te bevrijden van de verkeerde inzichten en denkbeelden die ons door de gangbare economische stroming (de neo-klassieke school) zijn aangepraat. Toch zie ik dat als noodzakelijk om een adequate oplossing te realiseren voor de klimaatcrisis.