Zijn er grenzen aan de staatsschuld?

Naar aanleiding van mijn vorige post (zie: www.chielharmsen.nl/home/trudeau-vs-freeland) kreeg ik de vraag: Wat zijn volgens jou de grenzen aan hoogte en duur (van die hoogte) van de staatsschuld?

​Puur theoretisch zijn daar geen grenzen aan, mits de overheid controle heeft over zijn munt - waarover later meer. Een land kan dan altijd zijn financiële verplichtingen nakomen. Kijk bijvoorbeeld eens naar Japan. Daar is de staatsschuld al langdurig erg hoog - zelfs meer dan 250% van het BBP! Een overheid wordt bij het doen van uitgaven niet beperkt door een maximale hoogte van de staatsschuld. Wel moet ze letten op negatieve gevolgen van die uitgaven. Dus geheel onbegrensd is de overheid niet. Vooral prijsopdrijving moet worden voorkomen. Stel dat de staat heel graag wil investeren in bijvoorbeeld het treinverkeer, maar er zijn niet genoeg mensen beschikbaar om de rails aan te leggen en de treinen te laten rijden, dan zou de overheid geneigd kunnen zijn om deze mensen te lokken met een hogere beloning. Bedrijven die deze mensen ook voor zich willen laten werken zullen waarschijnlijk ook hun loonaanbod verhogen. Het gevaar van inflatie is dan levensgroot. Om dat te voorkomen moet de overheid er eerst voor moeten zorgen dat er meer mensen beschikbaar komen voor de aanleg van het spoor en het laten rijden van treinen. Of en hoe dat kan is afhankelijk van de omstandigheden. Misschien wel door extra vakmensen op te leiden, of middels belastingen en andere maatregelen ervoor te zorgen dat bedrijven minder emplooi hebben voor deze mensen. 

Terug naar Canada. Welke maatregelen zou Trudeau kunnen nemen om te voorkomen dat de door Trump in te stellen importheffingen een negatief effect gaan hebben op de particuliere sector? Hij zou de eerste klap kunnen opvangen door de producten op te kopen die nu niet meer naar de VS worden geëxporteerd. Dit zijn misschien spullen waar de Canadese overheid niet zoveel aan heeft. Daarom kan Trudeau ook kijken of diezelfde producenten misschien producten maken die wel nuttig voor de overheid. Door die af te nemen in plaats van de oorspronkelijke goederen snijdt het mes aan twee kanten: de uitgevallen vraag wordt opgevangen en de Canadese samenleving profiteert ervan dat de overheid nu spullen krijgt die nuttig zijn. 

Hierboven schreef ik dat een land altijd aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen mits de overheid controle heeft over zijn eigen munt. De term daarvoor is 'monetaire soevereiniteit'. Landen verschillen in de mate waarin ze monetair soeverein zijn. Dat is afhankelijk van een aantal factoren. De meeste soevereiniteit - en daarmee bewegingsruimte - heeft een land dat …

• zijn eigen munteenheid heeft vastgesteld;
  
• zelf geld kan creëren;
  
• geen schulden is aangegaan in een andere munteenheid;
  
• geen vaste wisselkoers heeft met een andere munteenheid.
  

​Er zijn veel landen die aan al deze criteria voldoen, bijvoorbeeld de VS, Canada, VK, Japan en nog veel meer. Er zijn daarentegen ook veel landen die slechts gedeeltelijk of zelfs helemaal niet aan deze criteria voldoen. De Euro-landen hebben geen eigen munt, maar kunnen wel zelf euro's creëren. El Salvador heeft nota bene de bitcoin als officiële munt - daar heeft al helemaal geen controle over. Veel ontwikkelende landen hebben schulden in US dollars of Euro's en kunnen dus niet, als de nood aan de man is, het geld creëren dat nodig is voor het aflossen van die leningen. Veel landen hebben de waarde van hun munteenheid gekoppeld aan die van een ander land, vaak de US dollar. Dat heeft ongetwijfeld zijn voordelen - met name voor buitenlandse investeerders - maar ze zijn daarmee wel afhankelijk geworden van de internationale ontwikkelingen. Ze kunnen dus niet meer hun munt afwaarderen om daarmee de eigen concurrentiekracht te vergroten.

Als je hier meer over wilt lezen, kan ik je verwijzen naar het boek The Deficit Myth van Stephanie Kelton. Een bespreking van dat boek kun je bijvoorbeeld vinden op: https://www.sampol.be/2020/10/the-deficit-myth.

Ik verwijs ook graag naar het werk van econoom Fadel Kaboub (www.kaboub.com). Op Youtube is zijn uitleg over dit onderwerp beschikbaar (On Economic Sovereignty ~ by Fadhel Kaboub - YouTube).