In mijn vorige artikel introduceerde ik, geïnspireerd door Abba P. Lerner, twee indicatoren om het effect van overheidsmaatregelen op de economie te beoordelen: prijsstabiliteit en werkgelegenheid. Maar hoe praktisch zijn deze indicatoren eigenlijk?

Een eerste vraag is of de overheid nog voldoende reactietijd heeft wanneer de economische signalen verslechteren—zoals oplopende inflatie of stijgende werkloosheid. Of is het al te laat zodra de indicatoren uitslaan? De economie lijkt in dit opzicht op een olietanker: traag reagerend op koerswijzigingen.

Een tweede vraag betreft de institutionele scheiding tussen regering en centrale bank. Is deze tweedeling wel zo efficiënt? Het risico bestaat dat beide instellingen elkaar tegenwerken. Denk aan een schip met twee kapiteins: één aan het hoofdroer en één aan de boegschroef. Die boegschroef is bedoeld voor fijnmazige manoeuvres, zoals aanleggen. Maar als beide kapiteins een verschillende koers voor ogen hebben en hun roeren onafhankelijk van elkaar bedienen, wordt het schip moeilijk bestuurbaar.

De Britse regering wil de economie stimuleren door meer geld uit te geven aan defensie. Maar volgens een onderzoek dat besproken wordt op BNR, levert dat plan weinig op. De defensiecontracten zorgen nauwelijks voor extra banen, en het geld dat naar defensie gaat, kan niet meer worden besteed aan andere publieke voorzieningen zoals zorg of onderwijs.
​
Dat klinkt logisch, maar er zit een denkfout in: het idee dat de overheid een vast bedrag te besteden heeft, en dus moet kiezen waar ze dat aan uitgeeft. In werkelijkheid werkt het anders.

We leven met 8 miljard mensen op aarde, 750 miljoen in Europa waarvan 450 miljoen in de EU en 18 miljoen in Nederland. Dat zijn gigantische aantallen. En nog veel meer mensen gingen ons voor. De huidige maatschappij met al haar voorzieningen is opgebouwd door samenwerking van al deze mensen. De overheid functioneert als organisatievorm voor deze samenwerking. Om als zodanig te kunnen functioneren heeft ze onze hulp nodig en om dit te kunnen mobiliseren heeft de overheid en pakket aan instrumenten ter beschikking. Een hele belangrijke is geld. Het geldstelsel is in het leven geroepen door de overheid doordat zij bepaalt wat de munteenheid is, het geld middels uitgaven in omloop brengt en tevens een belastingplicht instelt. Maar ook creëert ze de instituten zoals de centrale bank die als bank voor de overheid optreedt en ervoor zorgt dat het betalingsverkeer in de maatschappij vloeiend verloopt. De centrale bank zorgt voor afwikkeling van het betalingsverkeer tussen de particuliere banken waarop deze toezicht houdt. Die banken vormen een essentieel onderdeel van het door de overheid gecreëerde geldstelsel.